Adele: sức hút hoàn toàn từ âm nhạc

Đầu tháng 4/2011, album 21 của Adele đã lập kỷ lục mới khi 10 tuần lễ liền xếp ở vị trí hạng nhất top ở Anh, khoảng thời gian lâu nhất mà một nghệ sĩ solo nữ đạt được trong lịch sử làng nhạc Anh. 21 giữ vị trí quán quân lâu hơn album tổng hợp The Immaculate Collection của Madonna (tung ra cách đây 21 năm) 1 tuần và rất có thể còn qua mặt thêm nhiều tuần lễ nữa. Đáng nể nữa là album đầu tay của cô phát hành năm 2008, đĩa 19 cũng quay trở lại bảng xếp hạng, đang nằm ở vị trí hạng 2. Trong vòng 6 tuần lễ gần đây, Adele chiếm giữ 2 vị trí hạng đầu 4 tuần!

Thành công phá kỷ lục của Adele liệu sẽ có ảnh hưởng thế nào đối với ngành kinh doanh âm nhạc vốn được xem như có xu hướng bắt chước mù quáng? Bất cứ khi nào có một nghệ sĩ có được thành công đột phá, các hãng đĩa lớn sẽ tát nước theo mưa, xông vào tìm kiếm và ký hợp đồng với những nghệ sĩ na ná như vậy. Nếu không tìm được, họ sẽ tạo ra theo kiểu sản xuất hàng loạt một phỏng khuôn mẫu đã thành công trong khi các “con gà” đang dưới trướng họ cũng sẽ được chỉnh sửa lại theo hướng này.

Hình mẫu của một nữ ca sĩ dòng pop trong vài năm qua, không thể chối cãi, là Lady Gaga. Thậm chí các ngôi sao đã thành danh cũng điều chỉnh lại cách ăn mặc cho phù hợp với thời đại Gaga. Không cần ở trời Tây – Anh – Mỹ, hỏi 10 người ở các đô thị Việt Nam có lẽ hết 9 người biết đến cái tên Lady Gaga. Thời trang (không hiểu theo nghĩa gói gọn ở quần áo) của nhạc pop càng lúc càng trở nên bạo liệt, các diva tương lai thử các bộ cánh kỳ quái, phần hát sử dụng đậm đặc phần mềm Autotune, video clip tràn ngập các hình ảnh chỉ có trong trí tưởng tượng, cả theo hướng thần thoại lẫn xác thịt.

Và rồi Adele đến, không xài Autotune, không vũ đạo tưng bừng, nhuần nhuyễn, thuần thục, không gây tranh cãi phải ra tòa, không khoe da thịt trên tạp chí. Chiêu thức duy nhất mà cô sử dụng là hát với trái tim và tâm hồn của mình. Nhìn Adele trên sân khấu, có thể nghĩ cô chỉ chui mình vào một chiếc váy xinh xắn và dặm thêm chút son môi rồi bước ra trước ánh đèn follow.

Và nhiều cái “không” đó đã lật đổ kỷ lục xếp đầu bảng xếp hạng Anh quốc mà Madonna lập ra từ năm 1990, chứng tỏ người tiêu dùng trong phút chốc nào đó, trở lại thích những điều giản dị. Album thông thường (đĩa của Madonna là một album tuyển chọn những bài hát thành công nhất) gần đây nhất giữ vị trí hạng đầu trong 10 tuần là đĩa Brothers in Arms của Dire Straits mãi từ năm 1986.

Cách đây mấy năm, như chính Adele tâm sự, cô được các hãng đĩa ký hợp đồng trong cơn cuồng Lily Allen, lùng sục các trang Myspace để tìm một kiểu nữ ca sĩ tương tự. Mới có 3 bản demo trên Myspace và đang loay hoay tìm kiếm phong cách riêng, Adele đã được hãng đĩa XL ký hợp đồng. Và rồi Amy Winehouse thắng lớn, các hãng đĩa chuyển hướng, tiếp thị Adele và Duffy thành những ca sĩ nhạc soul đầy hoài cổ. Mặc cho các hướng lèo lái đó, Adele tiếp tục làm những gì mà cô muốn như viết các bản nhạc đầy cảm xúc riêng tư, ghi âm các bản nhạc đó mặc kệ các xu hướng nhạc đương thời và hát những bản nhạc đó hết sức mình. Cô trái hẳn với hình ảnh một ngôi sao nhạc pop, là cô gái, dù không hề cố gắng, vẫn đánh bại được Lady Gaga. Không chỉ ở quê nhà Anh quốc, ở thị trường Mỹ, album 21 cũng xếp nhất top Billboard trong tuần đầu tung ra và giữ vị trí hạng nhất 3 tuần lễ. Nhạc của Adele được nghe ở khắp nơi, từ các club nhộn nhịp sôi động với các bản mix cho nhạc dance cho đến các nhà hàng lịch sự trang trọng với những bữa tối lãng mạn dành cho hai người.

Biểu diễn đĩa đơn thứ nhì từ album, bài Someone Like You, tại Brit Award hồi tháng 2 chỉ với phần đệm của đàn dương cầm, Adele đã không sử dụng hiệu ứng âm thanh ánh sáng đặc biệt gì trên sân khấu ngoài những giọt nước mắt của chính mình. Cô đã bật khóc khi hát lại bản nhạc mà mình sáng tác về một người bạn trai cũ. Trong vòng 1 tiếng sau khi cô trình diễn, ca khúc Someone Like You đã leo lên hạng nhất bảng xếp hạng các bài hát được download nhiều nhất.

Adele đang là một hiện tượng của làng nhạc và điều đáng nói là sức hút của cô hoàn toàn nằm ở âm nhạc. Cô tốt nghiệp trường Brit (trường kỹ thuật và nghệ thuật trình diễn ở London), một trường học hoạt động một phần từ quỹ Brit Awards, từ là được đóng góp từ chính ngành công nghiệp âm nhạc. Nhiều nghệ sĩ trẻ đã được đào tạo ở đây như Katie Melua, Amy Winehouse, Leona Lewis, Kate Nash và 2 ngôi sao mới  Katie B và Jessie J. “Tôi ghét phải nghĩ đến việc tôi sẽ ở đâu nếu như tôi không theo học ở Brit School.” Adele thú nhận cô không nhận ra nền tảng giáo dục quan trọng như thế nào cho đến khi cô 14 tuổi. “Sẽ có nhiều cảm hứng và động lực hơn khi ở cạnh 700 cô bé muốn mình trở thành một điều gì đó hơn là bên cạnh 700 cô bé chỉ muốn có thai để mà được ở căn hộ riêng.” Nhưng lời khuyên của cô về việc hát thì đơn giản hơn nhiều “Bạn có thể tự học hát. Tôi lắng nghe Etta James để có thêm tâm hồn và xúc cảm, nghe Ella Fitzgerald để luyện thang âm sắc và nghe Roberta Flack để học cách kiểm soát giọng hát.” Ca hát, với Adele là một niềm vui “Tôi cảm thấy thoải mái khi hát, dù tôi đang tắm, đang nấu ăn hay đang trên sân khấu. Tôi có thể hát mãi.”

Bên cạnh hát, Adele có thể chơi guitar, bass và piano “nhưng không giỏi lắm,” như cô tự thú nhận. Cô tự viết các bài hát và tự ghi âm các bản demo, thậm chí biết các kỹ thuật thu âm về micro, amply và các hệ thống âm thanh, những kỹ năng mà cô có được ở Brit School. “Tiện lắm, bởi vì bạn không phải trả tiền thuê người khác làm.” Bài hát đầu tiên mà Adele sáng tác là  Hometown Glory, được cô viết năm 16 tuổi. Hãng đĩa XL, nơi có dưới trướng Dizzee Rascal, M.I.A., The White Stripes và The Prodigy, đã nghe được bài hát này trên trang Myspace của Adele lúc cô vẫn còn đi học và ký hợp đồng với cô năm 2006. Nhưng trước đó, cô phải trình diễn thử ở một hộp đêm ở Brixton để chứng tỏ các bản demo trên mạng thật sự là do cô hát. Ký xong hợp đồng với XL, Adele bị “tắc tị”, không viết được ca khúc nào trong 10 tháng trời. Thế rồi gã bạn trai đã dối gạt cô và Adele nói lời chia tay bằng phương thức hết sức hiện đại mà nhiều bạn trẻ, trong đó có các ca sĩ sử dụng: bằng tin nhắn điện thoại (Joe Jonas cũng chia tay Taylor Swift bằng cách này). “Lúc đó tôi thật là tội nghiệp nhưng giờ đây thì tôi rất hài lòng về lần chia tay đó, tôi có được cả một album từ sự kiện này.” Phát hành album 19 xong, Adele lại tiếp tục khủng hoảng sáng tác. “Tôi không biết album thứ 2 của tôi sẽ viết về điều gì: phòng khách sạn hay những chặng bay đường dài chăng? Những thứ đó chẳng liên quan gì đến ai cả.” Và rồi cô lại yêu. “Thật may mắn tôi đã gặp được anh ấy. Và cũng thật may mắn, chúng tôi đã chia tay!”

Qua cách trò chuyện sinh động và vui nhộn này có thể nhận thấy Adele không hề u uất như bài hát của cô. “Tôi trái ngược với các danh hài vui nhộn trên sân khấu và buồn thảm khi tấm màn nhung kéo lại. Trên đĩa nhạc, tôi có vẻ u buồn, tăm tối nhưng ngoài đời thật tôi rất vô tư lự, thảnh thơi. Nhưng khi tôi hạnh phúc, tôi không viết nhạc được vì tôi bận rộn cười đùa, bận rộn yêu. Nếu như tôi kết hôn, chắc tôi phải nói “Anh yêu, em cần phải ly dị, đã 3 năm rồi, em cần phải sáng tác một album!”

Có không ích rắc rối với cô gái trẻ vô tư và sống theo cảm xúc này. Năm 2008, cô từng hủy một chuyến lưu diễn đến Mỹ để được ở bên cạnh người bạn trai (giờ đã trở thành bạn trai cũ). Trong một bài phỏng vấn trên tạp chí Nylon, cô nói “Tôi uống quá nhiều và rượu dường như là điều cơ bản trong mối quan hệ của tôi với gã trai đó. Tôi không thể nào không có anh ấy nên tôi nghĩ “Thôi được, tôi sẽ hủy các công chuyện của mình… Tới giờ nghĩ lại, tôi vẫn không tin mình đã làm thế. Thật vô ơn đối với các fan của mình”

19 được ghi âm khi Adele 19 tuổi, có cover bài Make you feel my love của Bod Dylan theo lời khuyên của ông bầu Jonathan Dickins. 21, dĩ nhiên được ghi âm khi cô 21 tuổi và trong album này, toàn bộ các ca khúc, ngoại trừ bài Lovesong, đều có phần tham gia sáng tác của Adele.

Trí Quyền

Những đĩa nhạc của năm 2010

Dòng indie là dòng nhạc thường được các nhà phê bình lựa chọn trong danh sách đĩa hay nhất cuối năm bởi các nghệ sĩ này thoải mái trong sáng tạo nghệ thuật, không bị gò bó bởi khuông khổ thương mại. Nhưng năm rồi, dòng indie có những chiến thắng khá oanh liệt trên bảng xếp hạng như Contra của Vampire Weekend và The suburbs của Arcade Fire đều xếp nhất Top album ở Mỹ.
My Beautiful Dark Twisted Fantasy - Kanye West

Đĩa nhạc này nhận được sự đồng thuận từ giới phê bình lẫn số đông công chúng. Kanye luôn tạo được hào quang cho mình, lôi kéo được sự chú ý của ánh đèn spotlight nhưng bên cạnh đó, anh thật sự là một tài năng lớn và điều đó được chứng tỏ qua album này. 

Album leo lên hạng nhất trong tuần đầu phát hành và là album thứ 4 liên tiếp của Kanye xếp đầu top. Ở các bảng xếp hạng khác như Canada, Anh, Úc, đĩa cũng tương đối thành công nhưng rực rỡ nhất của đĩa này là trên các trang báo. Hầu hết các cột báo bình luận âm nhạc đều ngợi khen My Beautiful Dark Twisted Fantasy và album xuất hiện ở vị trí hạng nhất trong nhiều lựa chọn của các cây viết âm nhạc danh tiếng cho danh sách đĩa nhạc xuất sắc năm 2010.
Nhiều nghệ sĩ đã tham gia vào album này và Kayne được ca ngợi là “giống như Miles Davis, anh đã vắt được chất, được cá tính âm nhạc của những người cộng tác và làm nổi bật được âm nhạc mà anh tạo ra.” Sự có mặt của Jay-Z, Rick Ross, Kid Cudi hay Nicki Minaj thì không có gì ngạc nhiên nhưng với phần đóng góp của Bon Iver, nhóm indie folk tạo được tên tuổi cách đây vài năm với đĩa For Emma, Forever Ago cho thấy Kayne rộng mở với đĩa nhạc này như thế nào. Danh sách nghệ sĩ tham gia ghi âm đĩa này cực kỳ đa dạng, bên cạnh Rihanna, Fergie, John Legend còn có cả Elton John, Elly Jackson (nhóm nhạc dance La Roux), Seal…
Kéo dài đến gần 70 phút nhưng My Beautiful Dark Twisted Fantasy không hề mang lại chút cảm giác nhàm chán nào. Không cần phải là fan của Kanye West hay của dòng hip-hop mới cần có album này trên kệ đĩa.
The ArchAndroid - Janelle Monae

Janelle Monae nhận được đề cử Grammy cho album R&B đương đại xuất sắc nhất nhưng album này xứng đáng được tưởng thưởng hơn thế. Sự đa dạng trong đĩa nhạc này có thể sánh ngang với album mới của Kayne West.
Album nằm trong chuỗi album mà Janelle thai nghén từ khi mới bước vào làng nhạc, dựa trên một câu chuyện trong tương lai về thế giới người máy, về những cấm đoán về tình yêu giữa người và… máy. Đĩa nhạc có hẳn những overture cho tổ khúc đầy không khí kinh viện, thính phòng nhưng ngay kế đó là những bản nhạc nhộn nhịp hiện đại. Rất khó nếu muốn dán nhãn dòng nhạc nào đó cho đĩa này. 70 phút nhạc trong đĩa với những khúc quanh bất ngờ về thể loại, cùng với ý tưởng về album concept, hình ảnh ở thế giới tương lai cho thấy đĩa nhạc khá gần với các album dòng progressive rock phức tạp trước đây, chỉ có điều âm nhạc chủ yếu trong đĩa lại là R&B và funk. Nhưng ngay chính trong các bản nhạc R&B đó thi thoảng lại có những câu guitar ngút ngàn (bài Locked inside chẳng hạn). Bên cạnh đó là nhiều bài với giai điệu và hòa âm gợi nhớ những bản nhạc cũ xưa như nhạc phim James Bond 007. Điều xứng đáng khen ngợi nhất là Janelle chỉ mới 25 tuổi!
Teen Dream – Beach House

Đừng để ác cảm với chữ “teen” đánh lừa bạn, đây là một đĩa nhạc nhẹ nhàng từ nhóm dream pop Beach House. Nhóm chỉ gồm 2 thành viên trong đó tay keyboard nữ là cháu của nhà soạn nhạc phim lừng danh người Pháp Michel Legrand.
Dream pop từ các nhóm như Mazzy Star, Love Spirals Downwards và gần đây là the xx thể hiện một không khí nhạc lãng đãng, mơ màng, có khi trong trẻo, có khi u ám và đĩa nhạc này cũng không ngoài trạng thái đó. Bài “Zebra” hay “Silver Soul” mang lại những cảm giác hoài niệm các nhóm nhạc xưa cũ như Zombies hay Beatles. Sự nhất trí ngợi khen của giới truyền thông với album Teen Dream đã mang lại cho nhóm một lượng khán giả rộng mở kha khá và đôi khi, bắt gặp cả vợ chồng Beyonce và Jay-Z tại buổi diễn của Beach House.
Sir Lucious Left Foot: The Son of Chico Dusty – Big Boi

Big Boi là thành viên của nhóm Outkast, một trong những nhóm hip-hop thành công nhất từ trước đến giờ với 6 giải Grammy và 25 triệu album được tiêu thụ. Outkast gồm 2 thành viên: Big Boi và Andre 3000 và năm 2003, nhóm tung ra Speakerboxxx/The Love Below, bộ đĩa đôi gồm 2 đĩa solo của mỗi thành viên. Một cách ra đĩa khá kỳ lạ nhưng sự kết nối và sáng tạo của 2 đĩa nhạc này đã mang lại cho album giải Grammy Album của năm, lần thứ nhì một đĩa hip-hop có được giải thưởng danh giá này.
Sau đĩa Idlewild năm 2006, với sự đón nhận tương đối hờ hững từ người nghe, Outkast quyết định tạm dừng để mỗi thành viên theo đuổi sự nghiệp solo thật sự. Album “Sir Lucious Left Foot” được thai nghén từ giai đoạn này và bắt đầu ghi âm từ năm 2007. Sau nhiều lần thay đổi hãng đĩa, thay đổi ngày phát hành vì những bài hát bị lọt ra ngoài, album chính thức tung ra sau 3 năm thực hiện vào ngày 5/7/2010.
Đĩa nhạc đậm chất hip-hop miền Nam, với tiếng bass đậm và dày. Big Boi thường được nhận xét là không đa dạng bằng Andre 3000 mà thuần chất hơn. Nhưng đĩa nhạc cũng cho thấy Big Boi có thể biểu diễn và sáng tác nhiều thể loại phong phú. Ở bài “General Patton” có sử dụng đoạn hợp xướng "Vieni, o guerriero vindice” trong vở Aida của Verdi được trình bày bởi dàn nhạc giao hưởng nhà hát Rome và tên bài hát là kiểu chơi chữ giữa tướng Mỹ thời thế chiến thứ 2 George Patton với tên thật của Big Boi cũng là Patton.
The Suburbs – Arcade Fire

Arcade Fire đã có trong tay 2 album rất xuất sắc là Funeral và Neon Bible. Cả hai đĩa đều được đề cử giải Grammy Album alternative của năm, lần lượt vào năm 2005 và 2008. Năm 2010, nhóm lại tiếp tục tung ra một tác phẩm được chào đón và ngợi khen, đĩa The Suburbs. Bên cạnh đề cử quen thuộc album alternative của năm, The Suburbs còn nhận được một trong những đề cử quan trọng nhất, giải Album của năm. The Suburbs được so sánh với album đình đám của Radiohead là OK Computer và có mặt trong danh sách top 10 của gần như mọi tạp chí, từ chuyên về âm nhạc như Rolling Stone, Q, Billboard cho đến cả tạp chí Time. Trưởng nhóm Arcade Fire, Win Butler mô tả đĩa nhạc là sự hòa trộn giữa Depeche Mode và Neil Young.
5 đĩa nhạc không nên bỏ qua
Sky at night - I Am Kloot
Bài đáng chú ý: To the brink, Northern skies, I still do
One Night Stand – Hot Chip
Bài đáng chú ý: Thieves in the night, Take it in, Hand me down your love
Cosmogramma - Flying Lotus
Bài đáng chú ý: ...And the World Laughs with You
Broken Bells – Broken Bells
Bài đáng chú ý: The Mall & Misery, Mongrel heart
Halcyon Digest - Deerhunter
Bài đáng chú ý: Memory boy, Basement scene

Trí Quyền

Những khúc ca hè bất tử

Bên cạnh những ca khúc “ve sầu”, nóng sốt chỉ trong mỗi một mùa hè rồi lột xác khỏi tâm trí người nghe ở mùa hè sau, vẫn có những ca khúc bất hủ như cây cổ thụ, mỗi hè lại đâm chồi, nảy lộc, ra hoa mới, vẫn được đón nhận và nhớ tới mỗi khi hè về…

Margaritaville của Jimmy Buffett có bối cảnh ở Mexico, nơi có mùa hè bất tận, nơi người Mỹ nhấm nháp ly rượu margarita dưới ánh nắng. Ca khúc pha trộn giữa các thể loại nhạc Caribbean/Mariachi/Country tạo nên phong cách đặc trưng của Jimmy Buffett, người sau 30 năm chinh phục người nghe mới có được album đầu tiên xếp hạng nhất Top Billboard (album License to Chill) vào cuối tháng 7/2004 vừa qua.

Mùa hè gắn liền với bãi biển và ánh nắng chói chang, đặc biệt hấp dẫn người Mỹ với trò lướt ván. Nhóm Beach Boys chính là đại diện nổi bật cho dòng nhạc lướt ván này với rất nhiều ca khúc tươi vui có từ “surf”. Surfin’ safari là bài hit đầu tiên của nhóm vào năm 1962, ca ngợi California, nơi có những chàng trai thức dậy sớm và ca hát vang trời cùng những cô gái đẹp ra bãi biển để lướt ván. 26 năm sau đó, Beach Boys lại có bài hát xếp hạng nhất, gắn liền với ngày hè, đó là bản Kokomo (1988).

Ca khúc Under the Boardwalk (1964) của nhóm Drifters có ý trốn chạy cái nắng thiêu đốt của mặt trời mùa hè, tìm được bóng râm mát mẻ bên dưới hàng hiên. Thật trùng hợp, hoàn cảnh ghi âm của ca khúc này có ý nghĩa tương tự. Ca sĩ chính của nhóm là Rudy Lewis qua đời vì dùng thuốc quá liều ngay đêm trước ngày thu âm ca khúc, không còn kịp để hoãn vì rất khó khăn mới đăng ký trước được phòng thu. Phần hát được chuyển qua cho Johnny Moore, nhà sản xuất Bert Berns khéo léo chuyển cảm xúc của Moore từ cú sốc và đau buồn do cái chết của đồng đội thành sự thư giãn, trút bỏ gánh nặng giống như tránh khỏi ánh nắng nóng bức kia trong lời hát. Ca khúc trở thành đỉnh cao trong sự nghiệp ca hát của Moore. Ba năm sau đó, cũng chính Berns đã thực hiện bản Brown - eyed girl cho Van Morrison. Vẻ u sầu ảm đạm thường trực của Morrison đã được thay thế bằng nụ cười tươi tắn trong ca khúc này, có thể cảm thấy anh đã mỉm cười khi nhớ về những kỷ niệm ngọt ngào về một tình yêu tìm thấy trong mùa hè.

Năm 1964, tiếng saxo Stan Getz quyện cùng giọng hát đầy nữ tính của Astrud Gilberto tạo nên bản nhạc nổi nhất của điệu bossa nova, điệu nhạc lắc lư đầy gió nhiệt đới của Brazil. Sáng tác bởi Antonio Carlos Jobim và tay guitar kiêm ca sĩ jazz bậc thầy Joao Gilberto, Girl from Ipanema thể hiện không khí thong thả, không vướng bận của mùa hè thảnh thơi. Lúc đó, Stan Getz đang ghi âm với Joao Gilberto và họ dự định có thêm một ca khúc bằng tiếng Anh bên hàng loạt bài hát bằng tiếng Latin.

Còn nhiều bản thật thích hợp trong hè như Hot fun in the summertime (1969) của Sly and the Family Stone, Summer in the city (1966) của Lovin’ Spoonful, Summertime blues (1958) của Eddie Cochran. Gần hơn có điệu reggae trong "I can see clearly now" (1972) của Johnny Nash, bản nhạc nghe khi lái xe đi nghỉ hè Born to run (1975) của Bruce Springsteen. Hay mới nhất là No shirt no shoes (no problems) (2002) của Kenny Chesney với mùa hè thật sự trút bỏ mọi gánh nặng “No boss, no clock, no stress, no dress code”( không sếp, không phải canh giờ giấc, không áp lực, không phải ăn mặc chỉnh tề).

Trí Quyền