Damien Rice – nỗi buồn lóng lánh

Damien Rice không phải là người vội vã. Alexis Petridis của tờ The Guardian từng mô tả cuộc phỏng vấn, đúng ra là trò chuyện với Damien Rice là "anh ấy đủ lịch sự nhưng không khó để nhận ra sự không thoải mái của ảnh!” Câu trả lời của anh ấy thường được “chấm phẩy” bởi những khoảng lặng rất dài, chắc “đủ để lái xe tải chạy qua”. “Bạn bắt đầu quen với việc ngồi lặng im chờ Damien tìm từ ngữ thích hợp. Khi anh ấy tìm được thì thường là những hình ảnh ẩn dụ phức tạp, thoạt nghe như câu đố!”

Nhiều người biết đến giọng hát gốc Ailen này từ bài “Blower’s Daughter” được sử dụng trong phim Closer. Rất ít nhân vật nhưng toàn được đóng bởi những tên tuổi thượng thặng như Julia Roberts, Jude Law, Natalie Portman và Clive Owen, Closer xoáy vào những tình huống quen thuộc trong các mối quan hệ: ngoại tình, dối lừa… Nhạc của Damien cực kỳ ăn rơ với phim và khá ám ảnh. Được ghi âm trong nhà bếp của anh ở Dublin, album đầu tay O năm 2002 có 2 ca khúc được sử dụng trong phim và đây là một đĩa rất thành công của Damien: 10 đĩa bạch kim ở Ailen, 4 đĩa bạch kim ở Anh, đĩa vàng ở Mỹ. Nhiều talk show muốn mời anh biểu diễn, các ngôi sao từ Britney Spears cho tới Glenn Close xuất hiện tại các buổi diễn của anh. Sau đó 4 năm Damien tiếp tục tung ra album thứ 2 có tên 9. 

Khi được hỏi về khoảng thời gian sau khi album 9 được phát hành, Damien chậm rãi “tôi nghỉ ngơi và đi làm chuyện khác. Người ta hỏi ‘anh đã làm gì?’, ờ thì…” – một khoảng lặng dài – ‘ờ thì tôi là người yêu biển. Và tôi…” – một khoảng lặng dài nữa – “Tôi là người bơi biển, đó là chuyện tôi làm. Tôi bỏ hết đi học lặn tự do, tôi học lặn có mặt nạ, tôi cũng học chơi thuyền buồm, tôi học chơi lướt ván.”

“Lặn biển, chơi thuyền buồm” nghe đúng kiểu nghỉ ngơi đốt thời gian khi bạn là một ngôi sao nhạc rock sống trên một đống tiền. Alexis quay sang hỏi khi nào thì Damien phát hiện mình trở nên có hứng thú với thể thao trên nước thì anh nhún vai “Không, tôi chỉ dùng hình ảnh ẩn dụ đó để nói tới những quá trình suy ngẫm, những khóa học cho não. Tôi lặn với bình khí trong đầu, tôi lặn tự do trong đầu, bơi, lướt ván, chơi thuyền buồm trong đầu. Tôi nhận ra tôi hết sức bị cuốn hút bởi con người và việc con người thay đổi cảm xúc dễ dàng thế nào từ phấn chấn chuyển sang u uất. Tôi nghiên cứu điều này để tìm ra điều gì đã gây ra những ứng xử cực kỳ vô lý này. Tôi muốn học cách… không phải để điều khiển mà ít ra, để hiểu được nó.”

Có vẻ như ai đến với Damien Rice cũng từ những khoảnh khắc sẻ chia tuyệt đối riêng tư, những kỷ niệm, những buồn đau trong cuộc sống gần như được anh “thay lời muốn nói”. Nhạc của anh gắn với những điều rất cá nhân dù rằng những gì anh viết không có gì quá đặc biệt, vẫn về tình yêu, mất mát, đổ vỡ. Nhưng Damien đã “điểm huyệt” được đúng cảm giác đau đớn, khắc khoải về những mất mát đó. Khó tìm thấy niềm vui ở nhạc của Damien Rice. Người nghe Damien Rice vì tìm thấy sự chia sẻ, họ sẵn sàng đưa bài hát của anh vào danh sách nhạc đám cưới của họ vì đó là những phút giây khó khăn mà họ đã trải qua và được ghi nhớ lại nhờ “nhạc của Damien.”

Mất thêm 8 năm nữa thì Damien mới suy ngẫm xong đĩa thứ 3 có tên là My Favourite Faded Fantasy, phát hành cuối tháng 10/2014. Như một lời nhận xét, album là “một lời nhắc nhở tàn khốc rằng tình yêu cuối cùng chỉ khiến bạn vụn vỡ còn những mộng mơ chỉ mãi mãi là mộng mơ, không bao giờ thành sự thật.”

“It takes a lot to know a man” dài 9 phút rưỡi là đỉnh cao của album, tổng hợp lại những gì mà fan cần ở anh: giữ lại những phẩm chất tinh túy ở 2 album cũ và đồng thời đánh dấu sự phát triển đáng ngưỡng mộ. Một fan đã tự nhủ “nếu như Damien Rice nói với tôi anh mất 8 năm để tung ra album mới và dành 6 năm để hoàn tất bài It takes a lot to know a man, tôi cũng hết sức hài lòng.” Dài bất thường với những quy tắc của bài hát hiện nay (chừng 3-4 phút để có thể phát trên radio), ca khúc này thể hiện cả ở phần lời lẫn nhạc như những gì mà một mối quan hệ phải trải qua.

Khởi đầu chỉ với tiếng piano đơn độc, giọng hát của Damien Rice được xử lý khá lạ. Cuối một số phiên khúc đầu, câu hát tiếp theo chồng lên mà không đợi câu trước dứt lời. Ở đoạn giữa tiếp tục là những lời thoại chồng chéo, dường như trong một cuộc tranh luận mà không ai nghe ai hoặc ẩn khuất những lời bóng gió, đàm tiếu của dư luận. Sau đó là đoạn giang tấu với rất nhiều khoảng lặng, chỉ nhỏ giọt tiếng piano, rồi cello với một câu nhạc thật đẹp, cứ như từ Secret Garden, rồi dàn trống vào cuộc, rồi dàn đồng ca, rồi guitar điện đay nghiến. Sau cao trào có thể của cả hạnh phúc lẫn khổ đau, mọi thứ lắng lại một lần nữa...

Lời bài hát là những trăn trở về một sự hòa hợp. Bởi trong mỗi con người đều ẩn khuất những điều mà cần thời gian mới có được sự thấu hiểu, người đàn ông có thể là một chiến binh, một nhà hiền triết hay chỉ là một cậu bé giận dữ. Phụ nữ có thể còn phức tạp hơn đàn ông, với những tính cách đôi khi là mâu thuẫn. Sẽ mất nhiều thời gian và cố gắng để những cá thể khác biệt có thể chung sống, nói dễ hiểu hơn là để những người yêu nhau có thể sống cạnh nhau cần nhiều cảm thông và nỗ lực từ cả hai phía. Để cho đi, để đủ sức dẹp đi tự ái và đưa ra lời đề nghị “hãy giúp anh/em”, để là chính mình để hiểu và yêu những gì mà mình đang chung sống đòi hỏi rất nhiều thứ. Bởi quá trình bóc tách một con người, để hiểu và thích nghi những nhu cầu của người đó, để có thể sống cùng, thở cùng, cảm nhận cùng là một quá trình chậm chạp và dài lâu.

Tất cả 8 ca khúc trong đĩa đều đáng thưởng thức và nghiền ngẫm, với một nỗi buồn lóng lánh và cảm giác như Damien Rice đang ngồi đó, chỉ hát cho riêng bạn.

 Trí Quyền

Khúc ca mùa thu bất tử

Đăng báo Thanh niên ngày 17/08/2003. 

1.  Mùa thu gắn liền với những chiếc lá vàng và hàng liễu rũ trong thơ Xuân Diệu ''Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang/Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.'' Nhớ lại một bài hát ''Try to remember when life was so tender that no one wept except the willow '' (Try to remember_Brothers Four). Và nhạc jazz cũng có một bản thật kinh điển về cành liễu: “Willow weep for me”. Có quá nhiều người hát, dù cho đó là Nina Simone hay Laura Fygi thì những cành liễu rũ ấy đều như đang than khóc cho một người đã ra đi, cho một giấc mộng đẹp đẽ mùa hè đã không còn ''cành liễu cứ rền rĩ, xào xạc trong đêm để che bầu trời lấp lánh sao kia, để chẳng ai thấy rằng tôi thở dài và than khóc một mình.''

2.  Bìa đĩa thật ấn tượng với phần nền màu vàng úa của lá mùa thu, phía trước chõng chơ một chiếc giường nệm trắng, lác đác vài chiếc lá khô. Cả tên nhóm lẫn tên album đều nghe thật hay: nhóm Lake of Tears (LOT) và album Forever autumn (1999). Đĩa nhạc mở đầu với tiếng cello thật da diết và man mác (thậm chí nhắc nhở đến một bản nhạc Việt thời xưa) nhưng So fell autumn rain lại chẳng phải bản nhạc buồn bởi cơn mưa vào thời điểm chạng vạng một tối mùa thu trong ca khúc này đã gột rửa những nỗi đau niềm nhớ, khiến ta cảm thấy cuộc sống tươi sáng hơn, dễ thở hơn so với dưới ánh nắng mặt trời gay gắt làm người ta dễ lạc lối. Có những khoảnh khắc buồn đau hay hạnh phúc nhưng rồi sẽ qua đi bởi vì cuộc sống chẳng bao giờ đứng lại (So fell autumn rain, but all things must pass) Câu kết cho thấy tiếp tục một sự biến chuyển đột ngột nhưng chẳng bất ngờ: “Với hoàng hôn sau lưng ,tôi nhận thấy rằng những giấc mơ sẽ tồn tại nơi đây và rồi mùa đông lại phủ xuống...” (With the sunset behind some how I find the dreams are to stay. So fell winter...)

Được thành lập tại Thụy Điển năm 1992, thời hoàng kim của grunge, LOT đã có ba album trước Forever autumn cũng như luu diễn Châu Âu với các nhóm nổi danh như Tiamat, Crematory, Savatage, Rage nhưng đến Forever autumn, họ thật sự đạt đuợc đỉnh cao và đánh dấu sự chuyển biến quan trọng của nhóm. LOT góp nhặt cảm hứng không chỉ từ các nhóm doom hay gothic metal mà album này còn cho thấy sự ảnh hưởng của nhạc folk, một dòng nhạc tưởng chừng như trái ngược với metal. Xưa kia là Led Zeppelin, gần đây là Blackmore's Night rồi đến Lake of Tears (khá nhiều nhóm nhạc metal khác ở Châu âu cũng đậm chất folk ), chất dân dã mộc mạc của nhạc folk đã chinh phục không ít những trái tim sắt của dòng metal. Bản nhạc thứ 3 cùng tên với album nhắc nhở rất rõ đến Wish you were here của Fink Floyd; cũng bắt đầu bằng từ ''so'', cũng tiếng đàn thùng chậm rãi, giọng hát len lõi giữa các nốt nhạc như đi giữa những chiếc lá vàng rơi ''thế rồi mùa thu đã bắt đầu,khuất dưới góc đường là quán trọ ngáy ngủ, heo hắt một ánh lửa khi mặt trời vừa lặn…'' 

Xuyên suốt album bàng bạc không khí mùa thu bằng một giai điệu trên cello mãi đến bản nhạc cuối To blossom blue lại xuất hiện một câu solo guitar thật lẻ loi, khác lạ. Những u buồn cô độc trong suốt album duờng như dồn nén xuống bản nhạc cuối này. Nghe những bản như Otherwheres, The homecoming, khó mà ngờ được các thành viên của LOT xuất thân từ dòng death metal (cũng như Lee Dorian của Napalm Death đã thay đổi hoàn toàn khi lập nhóm Cathedral). Những biến chuyển đó đôi khi cũng là điều tất yếu.

3.  Nhóm nhạc có tên đầy chất u tịch Moody Blues là nhóm đầu tiên kết hợp rock và nhạc giao hưởng trong album 1967 của họ “Days of future passed” (nổi danh với Nights in white satin). Thực chất Moody Blues đã khởi đầu trên một nền tảng R&B cổ xưa hơn là một nhóm art rock với cấu trúc âm thanh nhiều tầng lớp. Thành viên khiến nhóm thay đổi hướng đi chính là Justin Hayward và sự nghiệp solo của anh cũng sản sinh ra một bản Forever autumn dìu dặt, sống động hơn nhưng cũng buồn bã hơn bởi “như tia nắng xuyên qua kẽ lá, em đến với tôi. Và rồi như chiếc lá em lìa xa tôi. Ánh dương mùa hạ nhạt dần, những ngày tăm tối đến gần, gió mùa đông càng lạnh lẽo hơn. Em luôn thích mùa thu, chiếc áo choàng vàng của mùa thu thường bị chúng ta nghịch ngợm hất tung lên, giờ đây lá úa đã nằm yên trên đất. Một cơn mưa rơi nhẹ trên đôi mắt mỏi mệt, như thể che dấu giọt nước mắt cô đơn. Cuộc sống của tôi sẽ mãi là mùa thu bởi em chẳng còn nơi đây.” Chẳng thể chấp nhận những biến chuyển thay đổi của thời gian ,liệu mong ước cố níu kéo mùa thu, sống mãi với mùa thu có thực hiện được.

Trí Quyền

Cần rất nhiều điều để biết điều cần biết

Cần rất nhiều thời gian/cố gắng/kiên nhẫn để hiểu được và đồng hành cùng một người thoạt tiên là hoàn toàn xa lạ

Vì album mới của Alt-J và U2 mà không nghe kỹ đĩa này trong năm rồi.
Vẫn nỗi buồn lóng lánh, cô độc khá quen thuộc của Damien Rice.
Chắc chắn nhiều người sẽ biết đến anh từ The blower's daughter, như một cây viết trên Spunik Music chia sẻ:
"The first time I ever heard Damien Rice, the song was “The Blower’s Daughter” from his debut O, and the setting was a pitch black highway around 3 a.m. Anyone who has been in a stale relationship before knows what it’s like to fall out of love, and that’s what was happening as the Irish troubadour serenaded me for the very first time while I semi-blindly steered around each curve. I finally arrived at the crystallizing moment that we all tend to when you truly care about someone but realize that, deep down, it was never going to work in the first place. The way that Rice illustrated love and loss at the same time was relatable for me on all levels, and I’d like to think that it helped me…indirectly, at least."
Mình khựng lại ngay ở bài số 2, "It Takes a Lot to Know a Man"
Damien Rice - It Takes a Lot To Know a Man
"It takes a lot to give, to ask for help 
To be yourself, to know and love what you live with 
It takes a lot to breathe, to touch, to feel 
The slow reveal of what another body needs" 
Ở bài này, cuối một số đoạn là câu tiếp theo chồng lên mà không đợi câu trước dứt lời. Ở đoạn giữa tiếp tục là những lời thoại chồng chéo, dường như trong một cuộc tranh luận mà không ai nghe ai hoặc ẩn khuất những lời bóng gió, đàm tiếu của dư luận. Sau đó là đoạn giang tấu với rất nhiều khoảng lặng, chỉ nhỏ giọt tiếng piano, rồi cello với một câu nhạc thật đẹp, cứ như từ Secret Garden, rồi dàn trống vào cuộc, rồi dàn đồng ca, rồi guitar điện đay nghiến. Sau cao trào có thể của cả hạnh phúc lẫn khổ đau, mọi thứ lắng lại một lần nữa...
Cần rất nhiều để có thể bước đi đường dài cùng ai đó, thoạt tiên là hoàn toàn xa lạ.

Sống chậm

Viết linh tinh hồi xưa, cỡ 2010, có vẻ nâng cao quan điểm và thấm đẫm tính giáo dục đoàn thể!

1. Công việc của tôi ở đài phát thanh bắt đầu từ 12 năm trước, lúc tôi mới học năm 2 đại học, với những duyên cớ khá tình cờ. Mỗi buổi tối chủ nhật, tôi lại rù rì giới thiệu về những bài hát xưa lắc xưa lơ mà lúc đầu tôi tưởng rằng chỉ được đón nhận bởi những người đứng tuổi. Và những lá thư đầu tiên gửi về là từ các bạn sinh viên và dân công sở… Có những lá thư viết về, kể lại rằng những giây phút tối chủ nhật đó là lúc họ sống chậm, họ dừng hẳn lại, thả lỏng mình khỏi những áp lực thường nhật. 

Phòng thu, nơi đã thu câu chào Những ca khúc bất hủ... bất hủ

Tôi thường lên đài phát thanh thu với một balô to, đựng từ 10 – 20 cái đĩa đĩa CD những bài hát sẽ sử dụng trong chương trình. Giờ đây có thể đi tay không, với một flash disk 4Gb bỏ túi quần, chứa được vài chục album, vài ngàn bài hát, cùng với vô số dữ liệu và hình ảnh…
Lúc trước mỗi lần soạn chương trình phải cố gắng nhớ bài hát mình định sử dụng nằm ở đĩa nào, đĩa đó xếp ở kệ nào. Đó là một công đoạn khá tốn kém thời gian và cả trí óc, đúng hơn là trí nhớ, ngang ngửa với thời gian soạn. Giờ tôi sắp xếp mọi thứ thành một cơ sở dữ liệu trên máy tính, cần gì chỉ cần sử dụng lệnh search. Mọi thứ nhanh và gọn hơn rất nhiều...

2. Tôi có vài người bạn thân, mỗi người một tính cách. Nhiều năm liền, mỗi buổi tối thứ 5, chúng tôi lại gặp nhau ở một quán cà phê quen thuộc, cười đùa, tán gẫu, trao đổi những chuyện xảy ra của mỗi cá nhân trong tuần. Đó thường là khoảng thời gian thư giãn nhất của tuần, nhẹ nhàng, không lo lắng…

Nói chung là...

Và rồi Facebook ra đời …
Facebook là mạng xã hội thành công nhất nhì thế giới và ở Việt Nam cũng rất quen thuộc với giới văn phòng công sở hiện nay. Facebook cập nhật hàng giờ, hàng phút những hoạt động của bạn bè, những người có mặt trong friendlist của bạn. Nó nhanh tới mức chỉ cần bạn đi uống nước 5 phút thôi thì khi trở ra, màn hình đã dày đặc những thay đổi về “status, comment, activity”… Những buổi tối thứ 5 không còn nữa vì Facebook đã giúp cập nhật mọi thứ, từ đĩa nhạc đang nghe, cái áo mới mua, một chuyến đi Thái – Sing, một buổi tiệc tại nhà… Giờ đây, thời gian gặp nhau ít hơn nhưng vẫn cập nhật được thông tin về nhau; chỉ có điều không còn những giây phút thư giãn thật sự, cười đùa, tán gẫu… Mở Facebook thường mở cùng lúc với nhiều tab khác để làm việc, để tận dụng tối đa thời gian trong lúc chờ trang này mở thì xem trang khác…

3. Sống chậm có phải là tận hưởng cuộc sống? Đôi khi tất bật với công việc đến mức không hiểu mục đích của công việc là gì, số tiền kiếm ra sẽ làm gì nếu như cứ tất bật thế này. Hàng quán được dựng nên rất nhiều với mong muốn là một góc, một nơi có thể sống chậm lại, một ốc đảo giữa bộn bề. Vô số quán cà phê được thiết kế với mục đích như vậy. Giữa khu phố Tây balô có một góc mà chủ nhân gọi là khoảng nghỉ tách biệt với cuộc sống và xe cộ ồn ả ngoài kia. Những dịch vụ spa, mát-xa đều là những nơi khuyến khích, nuôi dưỡng cho sống chậm. Ở đó, nhạc nhẹ nhàng, hương thơm êm ả, khách hàng được chăm sóc từng đường tơ kẻ tóc, hiểu theo nghĩa đen. Những dịch vụ đó là để chăm sóc con người, để họ sống chậm lại và biết rằng sống còn có nghĩa là thưởng thức cuộc sống.

Một góc ở quán Delizia hồi xưa

4. Ở thời đại @, khi cần nghe bài hát nào có thể lên mạng nghe trực tuyến hoặc download về nghe dài dài. Ngành công nghiệp băng đĩa thế giới cũng trầy trật với nhạc số khiến doanh thu sút giảm liên tục nhiều năm liền. Nhưng đĩa nhựa (đĩa vinyl, đĩa than) lại có doanh số tăng trong vài năm gần đây. Nghe đĩa nhựa là một điển hình của sống chậm, từ việc nâng niu, lấy đĩa khỏi bìa, đặt đĩa lên mâm, nâng cần, hạ kim…

Mâm hồi xưa của mình

Nghe đĩa nhựa là chậm hẳn lại để thưởng thức nhạc thật sự chứ không mở nhạc trên máy tính để lấp đầy khoảng trống âm thanh trong lúc làm việc khác. Khi mở đĩa nhựa, bạn không nên làm việc gì khác ngoài việc nghe nhạc, bởi mỗi một vòng kim chạy qua, đĩa lại mòn đi một ít vì tiếp xúc vật lý giữa kim và đĩa, như thế thật uổng nếu cứ để dòng âm thanh quyến rũ kia trôi tuột qua mà không thưởng thức.
5.
Nhưng sống chậm không có nghĩa là gia nhập hội “Hội Những Người Có Rất Nhiều Việc Cần Làm Và Muốn Làm Nhưng Mà Chả Làm Gì Cả” trên Facebook. Sống chậm không có nghĩa là bỏ qua những cơ hội của cuộc sống, của việc làm, ngồi tư lự cả ngày ở quán cà phê.

Cái lưng này quen thuộc hén

Sống chậm chỉ dừng lại, nhìn lại quãng đường đã đi, thưởng cho mình một điều mình thích vì những thành quả đã đạt được và có được động lực để tiến thêm những bước mới.
Sống chậm để nuôi dưỡng thêm cảm xúc, không để bị trôi đi bởi dòng công việc mà quên mất rằng sống không có nghĩa là tồn tại. Bạn thử một buổi sáng thứ bảy đẹp trời, dẹp hết mọi công việc dang dở, rủ vài người bạn ra công viên tận hưởng một không khí mát mẻ của lá cây, của cỏ, của nắng nhạt. Thành phố ngày thường là những khói bụi ngợp thở, những lô cốt bực mình, ánh nắng chói chang mà người đi đường chỉ muốn nhanh chóng phóng từ điểm này qua điểm khác trong lộ trình càng nhanh càng tốt. Nhưng vẫn có những cung đường, những thời khắc mà bạn có thể chạy xe thật chậm theo nghĩa đi dạo, có thể nhìn được thành phố ở những góc đẹp, ở những tia nắng xiên, và cả ở những nụ cười tươi tắn chứ không phải bộ mặt nhăn nhó hàng ngày.
Trí Quyền